Το Σχολείο του Σήμερα
Οκτώβρης του 2011, παραμονές Εθνικής Επετείου…
Η νέα σχολική χρονιά αριθμεί ήδη 6 εβδομάδες λειτουργίας… και το Σχολείο (το κάθε σχολείο), ως μικρογραφία της τοπικής κοινωνίας, εισπράττει και τις περισσότερες φορές καλείται να διαχειριστεί στο μέγιστο βαθμό ποικίλα κοινωνικά ζητήματα. Ζητήματα και προβλήματα που άλλοτε καθρεφτίζονται στα αθώα βλέμματα των παιδιών, άλλοτε μεταφέρονται από αυτά ποικιλοτρόπως στο εσωτερικό του.
Όμως τίθεται το ερώτημα:
- Είναι οργανωμένο, επανδρωμένο και κατάλληλα εξοπλισμένο το σχολείο του σήμερα, προκειμένου να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τις πολυσύνθετες κοινωνικές και παιδαγωγικές προκλήσεις;
Η απάντηση ανήκει στον καθένα μας!
Η συγκεκριμένη ανακοίνωση δεν έχει ως στόχο να δραματοποιήσει ή να ωραιοποιήσει την όποια κατάσταση, αλλά να θέσει κάποιους προβληματισμούς που ίσως φανούν χρήσιμοι.
Φυσικά δε χωρά καμιά αμφιβολία για το τι σχολείο θέλουμε.
Ποιος δε θέλει ένα σχολείο οργανωμένο και πλήρως εξοπλισμένο με υποδομές, τους εκπαιδευτικούς όλων των ειδικοτήτων στη θέση τους, τα βιβλία να περιμένουν από τον Ιούλη τους νέους μαθητές αναγνώστες και το νέο σχολικό προγραμματισμό από πριν σχεδιασμένο. Ποιος δε θέλει ένα σχολείο με ανθρώπινο πρόσωπο;
Στις προγραμματικές της εξαγγελίες για το «Νέο Σχολείο» η ηγεσία του υπουργείου προτάσσει το «πρώτα ο μαθητής»! Μήπως όμως θα ήταν ωφελιμότερο να προτάξουμε όλοι μας, με πρώτη την πολιτεία και τα αρμόδια όργανά της το «πρώτα ο άνθρωπος»;
Ο άνθρωπος εκπαιδευτικός, ο άνθρωπος μαθητής, ο άνθρωπος γονιός! Αυτοί οι τρεις πόλοι άλλωστε δεν αποτελούν το έμψυχο τρίπτυχο της ελληνικής εκπαίδευσης; Αυτοί δεν είναι οι κύριοι συντελεστές αλλά και οι τελικοί αποδέκτες της εκπαιδευτικής διαδικασίας;
Με τον άνθρωπο εκπαιδευτικό, τον άνθρωπο μαθητή, τον άνθρωπο γονιό τα σχολεία μας μπορούν και πρέπει να κάνουν βήματα μπρος, σ’ ένα περιβάλλον όπου θα κυριαρχεί πνεύμα συνεργασίας & αλληλεγγύης, δημιουργικότητας & προόδου, σεβασμού & αγάπης, σ’ ένα περιβάλλον απαλλαγμένο από τους κάθε είδους συνδικαλιστικούς ή και κομματικούς δογματισμούς αλλά και απελευθερωμένο από τα κάθε λογής ατομικά συμφέροντα και εγωπαθείς ιδιοτροπίες.
Άλλωστε περί του ανθρωπίνου προσώπου της παιδείας έχουν ήδη εκφραστεί κατά καιρούς μεγάλοι παιδαγωγοί και φιλόσοφοι. Ο Ρουσσώ και ο Πεσταλότσι, η Μοντεσσόρι και ο Ρούντολφ Στάινερ, οι θεωρίες και πρακτικές των οποίων βρίσκουν εφαρμογή μέχρι και σήμερα σε πολλά σχολεία στον κόσμο.
Ο Ελβετός παιδαγωγός Ιωάννης Ερρίκος Πεσταλότσι, βασισμένος στις παιδαγωγικές αντιλήψεις του Ρουσσώ, ενδιαφέρθηκε κυρίως για τον ψυχολογικό έλεγχο της ανάπτυξης του παιδιού, ενισχύοντας τις εσωτερικές του δυνάμεις. Επιδίωξε να διαπλάσει, μέσω της πράξης και της δεξιότητας, της σωστής αγωγής και διδασκαλίας, που δε στηριζόταν μόνο στα λόγια, αλλά είχε και έμπρακτη εφαρμογή, πολίτες με ηθικές και κοινωνικές βάσεις, απελευθερωμένους και αυθόρμητους.
Επίσης σύμφωνα με την Ιταλίδα παιδαγωγό Μαρία Μοντεσσόρι, οι βασικές αρχές της εκπαίδευσης είναι:
- Ο σεβασμός στην προσωπικότητα του παιδιού και η ελευθερία του που θα βγει από την πειθαρχία.
- Η εσωτερική και εξωτερική τάξη στη συγκρότηση του ανθρώπου.
- Ο σεβασμός στο έμψυχο και άψυχο περιβάλλον.
- Η ατομική προσπάθεια αλλά και η καλή συνεργασία με τον κόσμο του περιβάλλοντος.
· Η μάθηση μέσω της έρευνας που θα δώσει τη χαρά για τη δουλειά και την ικανοποίηση για το αποτέλεσμα.
· Η παντοειδής άσκηση για την απόκτηση δυνατοτήτων.
· Ικανός άνθρωπος ίσον ευτυχής άνθρωπος.
Ενώ κατά τον Αυστριακό φιλόσοφο Ρούντολφ Στάινερ, η μάθηση είναι διεπιστημονική, με ενσωμάτωση της καλλιτεχνικής πρακτικής. Η Waldorf εκπαίδευση, της οποίας είναι ο θεμελιωτής, δίνει έμφαση στο ρόλο της φαντασίας, στην ανάπτυξη μιας νοοτροπίας που περιλαμβάνει τη δημιουργικότητα στην ολότητά της. Αποσκοπεί δε να προσφέρει στους νέους τη βάση πάνω στην οποία θα αναπτυχθούν ελεύθερα και ηθικά υπεύθυνα, προκειμένου να γίνουν ολοκληρωμένα άτομα. Να βοηθήσει κάθε παιδί να φέρει εις πέρας το μοναδικό πεπρωμένο του, η ύπαρξη του οποίου ξεκινάει από την ανθρωποσοφία.
Ας αναλογιστούμε λοιπόν κι ας επενδύσουμε στο κεφάλαιο «άνθρωπος» με ό,τι αυτό σημαίνει.
Πρωτίστως αυτό σημαίνει ένα ιδανικό και αισθητικά ευχάριστο σχολικό περιβάλλον.
Αναλυτικότερα, σε ό,τι αφορά την χωροταξική οργάνωση του σχολείου, με πρωτοβουλίες και την ενεργή συμμετοχή του Συλλόγου Διδασκόντων και του διευθυντή αλλά και την ουσιαστική υποστήριξη όλων των φορέων (του Συλλόγου Γονέων, των Προϊσταμένων, της δημοτικής αρχής, Μ.Κ.Ο., άλλων υπηρεσιών κλπ.) το σχολείο γίνεται το εργαστήρι αναζήτησης της γνώσης, η χαρά της δημιουργίας και του παιχνιδιού, ο χώρος της ισόρροπης και σφαιρικής ανάπτυξης της προσωπικότητας του νέου ανθρώπου. Με αίθουσες αισθητικά άνετες, ζεστές, όμορφες, εξοπλισμένες κατάλληλα και δικτυωμένες για την πληρέστερη αξιοποίηση των υπηρεσιών των Νέων Τεχνολογιών και της Κοινωνίας της Πληροφορίας. Με αναβαθμισμένο και αναμορφωμένο το ολοήμερο σχολείο- στην προοπτική του νέου Ολοήμερου, ώστε να αποκτήσει ουσιαστικότερο περιεχόμενο και να επιτελέσει σωστά τον παιδαγωγικό και κοινωνικό του ρόλο. Με περισσότερο πράσινο στο προαύλιο του σχολείου και ταυτόχρονη εκπόνηση προγραμμάτων Περιβαλλοντικής Αγωγής. Κατά την εφαρμογή τους οι μαθητές και οι εκπαιδευτικοί με βιωματικό τρόπο και ομαδοσυνεργατικό πνεύμα, σε συνεργασία με τις διάφορες περιβαλλοντικές οργανώσεις, θα είναι σε θέση αφενός να μεταμορφώσουν το χώρο δράσης τους αφετέρου να αλλάξουν νοοτροπίες, να καλλιεργήσουν την αισθητική τους και να αποκτήσουν περιβαλλοντική συνείδηση.
Για τον άνθρωπο μαθητή, ο χώρος του σχολείου θα πρέπει να είναι οικείος και τέλεια εξοπλισμένος. Αυτό σημαίνει ότι ο μαθητής θα πρέπει να νιώθει ασφάλεια, σιγουριά, εμπιστοσύνη, ότι μπορεί να εκφράζεται δίχως ντροπή, αναστολές ή φόβο. Να έχει ίσες ευκαιρίες και δίκαιη αντιμετώπιση στην προσπάθειά του να κατακτήσει τη γνώση. Να αξιοποιεί και να αναπτύσσει, χωρίς διακρίσεις και στο μέγιστο βαθμό, τις δεξιότητες και τις ικανότητές του. Να αναπτύσσει αυτόνομη δράση, συλλογικό πνεύμα και περιβαλλοντική συνείδηση. Μέσα από την υλοποίηση διαφόρων καινοτόμων προγραμμάτων και με την ενεργή συμμετοχή του να έρχεται σε επαφή με όλα τα αγαθά του πολιτισμού (το λογοτεχνικό βιβλίο, τη μουσική, το θέατρο κλπ.), να καλλιεργεί την κριτική σκέψη και τη συναισθηματική του νοημοσύνη. Να έχει άμεση και αποτελεσματική πρόσβαση στις Νέες Τεχνολογίες. Και όλα αυτά, αφού βεβαίως εξασφαλίσει πρώτα η οικογένειά του τα του ζειν, αφού πρώτα ο μαθητής του Ολοήμερου, για να αναφέρω ένα παράδειγμα, έχει εξασφαλισμένο το μεσημεριανό του ζεστό μαγειρευτό φαγητό και δε μένει σε αρκετές περιπτώσεις νηστικό.
Για τον άνθρωπο εκπαιδευτικό: Το σχολείο θα πρέπει επίσης να είναι η προέκταση του σπιτιού του. Ο χώρος όπου εκτός από το να εργάζεται αρκετές ώρες την ημέρα να μπορεί να εκφράζεται και να δημιουργεί ελεύθερα, έχοντας υψηλό το αίσθημα ευθύνης, ασφάλειας και εμπιστοσύνης. Ο χώρος όπου σεβόμενος τους συναδέλφους του και το έργο τους, να προετοιμάζεται και να δρα ανεμπόδιστα, πάντα στα πλαίσια των κείμενων διατάξεων και να θέλει να μένει στο χώρο πέρα από τη λήξη του ωραρίου του. Για να είναι μάλιστα περισσότερο αποτελεσματικός, θα πρέπει σε συνεργασία με τους Σχολικούς Συμβούλους να δίνεται ιδιαίτερη έμφαση σε αποδοτικότερες μορφές επιμόρφωσής του για περαιτέρω επιστημονική και επαγγελματική κατάρτιση, προκειμένου να διαμορφώσει αποτελεσματικότερες εκπαιδευτικές παρεμβάσεις προς όφελος των μαθητών. Προηγουμένως όμως θα πρέπει να έχει εξασφαλισμένα τόσο για τον εαυτό του αλλά πρωτίστως για τους μαθητές του τα αυτονόητα.
Σημαίνει τέλος ένα σχολείο ανοιχτό στην Κοινωνία. Στην περίπτωση αυτή ο διευθυντής της σχολικής μονάδας και κατ’ επέκταση το σχολείο αξιοποιώντας το θεσμικό τους ρόλο συνεργάζονται με όλους τους φορείς της πόλης και ενεργοποιούν προς όφελος των μαθητών και της προόδου όλες τις δυνάμεις. Οι «πύλες» ανοίγουν, το σχολείο αξιοποιεί τα χαρακτηριστικά του τόπου, τις εμπειρίες, τις γνώσεις, τις δημιουργικές ιδέες και τα μεγάλα αποθέματα τόλμης. Και οι γονείς των παιδιών μέσω των Συλλόγων τους αλλά και ατομικά, σεβόμενοι τους διακριτούς ρόλους, προσφέρουν εθελοντική εργασία, όποτε και όπου τους ζητηθεί, τόσο στους χώρους εστίασης & δανειστικής βιβλιοθήκης όσο και στους χώρους υλοποίησης των διαφόρων προγραμμάτων (φυσικά εννοείται ότι προηγουμένως έχουν λύσει τα οικονομικά τους και δε βασανίζονται από το αν έχουν ή όχι να δώσουν στο παιδί τους ένα ποτήρι γάλα). Ταυτόχρονα ο διευθυντής με ενέργειές του και σεβόμενος τις αποφάσεις του συλλόγου διδασκόντων και με δεδομένο ότι τα οικονομικά του σχολείου είναι μείον και οι σχολικές επιτροπές υπερχρεωμένες, ενθαρρύνει και υποστηρίζει κάθε πρωτοβουλία συναδέλφου που αποσκοπεί στην εξωστρέφεια και τη σύνδεση του εκπαιδευτικού έργου με τις ευρύτερες ανάγκες και τις απαιτήσεις της τοπικής κοινωνίας.
Μερκούριος Αυτζής
Εκπ/κός – Συγγραφέας
Διευθυντής του Σχολείου